Program | O nama | MEAA u medijima l Prezimena u CG l  Reagovanja, pisma... |  Traže se l   Kontakt

Kako SPC uzurpira državnu imovinu Crne Gore

Pobjeda: Nedjelja, 23. januar 2011. godine

Ukupna površina nepokretnosti upisanih na Mitropoliju crnogorsko-primorsku, odnosno SPC, iznosi više od 11 miliona kvadratnih metara. Od ove brojke više od 60 hiljada kvadrata otpada na 523 objekta, a ostalo su pašnjaci, šume, zemljište... Gotovo svu ovu imovinu (izuzev novih objekata) je uzurpirala i okupirala Srpska pravoslavna crkva od 1918. godine nezakonitim i nekanonskim putem. Do ovog zaključka Pobjeda je došla nakon razgovora sa brojnim ekspertima iz ove oblasti. Oni smatraju da je istog dana kada je obnovljena država Crna Gora trebalo obnoviti i Crnogorsku pravoslavnu crkvu i vratiti joj svu imovinu sa kojom je raspolagala do 1918. godine.

U Srpskoj pravoslavnoj crkvi, gdje smo takođe tražili odgovore na ova pitanja, naravno – demantuju da su uzurpatori državne imovine i imovine CPC...

O svemu ovome smo razgovarali sa mitropolitom Mihailom, Stevom Vučinićem, mr Veliborom Džomićem, dr Novakom Adžićem, mr Petrom Kankarašom, Draganom Šoćem, Mirkom Đorđevićem, Novom Radovićem i Lidijom Klikovac.

Naša tema: Vlasništvo nad imovinom pravoslavne crkve u Crnoj Gori

SPC okupirala crnogorsku imovinu još 1918. godine

Srpska pravoslavna crkva od 1918. godine do danas nasilnim i nekanonskim putem uzurpirala državnu imovinu u Crnoj Gori. Za Pobjedu govore mitropolit CPC Mihailo, protojerej Mitropolije crnogorsko-primorske Velibor Džomić, Mićo Orlandić, Stevo Vučinić, dr Novak Adžić, prof. Mirko Đorđević, mr Petar Kankaraš, Dragan Šoć, Novo Radović, Lidija Klikovac...

Već danima u žiži interesovanja crnogorske javnosti su i dalje istupi mitropolita Srpske pravoslavne crkve Amfilohija (Radovića) u Baru i Podgorici. I svi se slažu - Amfilohije ni nakon blagih dana ne ublažava svoje stavove. Ipak, konačno i za njega važi Ustav i zakoni ove države. Građanima najteže pada što mitropolit Amfilohije vrijeđa Crnu Goru – zajedničku svetinju svih nas. Upravo su nam pomogli da naša današnja tema bude - status imovine pravoslavne crkve u Crnoj Gori. Milan Maretić iz Podgorice nam je poslao i posjedovni list iz kojeg se vidi da je Mitropolija crnogorsko-primorska nosilac prava na imovini u Bokovu u cetinjskoj opštini, „iako joj to ne pripada ni pred Bogom ni pred ljudima“, kaže on.

Nasilno i nekanonski

Dileme nema, Srpska pravoslavna crkva još od 1918. godine nasilnim i nekanonskim putem okupirala je državnu imovinu u Crnoj Gori. Ovo nam je potvrdio Mićo Orlandić, direktor Uprave za nekretnine Vlade Crne Gore.

Prema riječima Orlandića, ukupna površina nepokretnosti upisana na ime različitih nosilaca prava (pravos. mitropolit crnogorsko-primorski, Prav. mitropolija crnogorsko-primorska, Srpska pravoslavna crkvena opština, Srpski prav. manastir Ostrog, Eparhija budimaljsko - nikšićka, Pećka patrijaršija, Mitropolija crnog. prim. i skenderijska, Srpska pravos. crkva, Eparhija mileševska...) iznosi 11.246.673 kvadratnih metara. Od ove brojke na zemljište otpada 11.184.984 kvadrata, a 523 objekta zauzimaju površinu od od 61.689 kvadrata.

Razgovarali smo i sa mitropolitom Crnogorske pravoslavne crkve Mihailom, potpredsjednikom Savjeta ove crkve Stevom Vučinićem, protojerejom Mitropolije crnogorsko-primorske mr Veliborom Džomićem, istoričarom dr Novakom Adžićem, mr Petrom Kankarašom, predsjednikom Udruženja pravnika Crne Gore, Draganom Šoćem, advokatom, Mirkom Đorđevićem, ekspertom za ovu oblast, direktorom Poreske uprave Crne Gore Novom Radovićem i Lidijom Klikovac, stručnom savjetnicom Privrednog suda Crne Gore.

Sudbina države

Crnogorska pravoslavna crkva je, sudeći po mnogim odgovorima, dijelila sudbinu države Crne Gore. Kad je nestala država, nestala je i ona. Tada je formirana Srpska pravoslavna crkva, koja ne može da naslijedi Crnogorsku pravoslavnu crkvu. Smatraju da je istog dana kad je obnovljena država Crna Gora trebalo obnoviti i Crnogorsku pravoslavnu crkvu i vratiti joj svu imovinu, kojom je raspolagala do 1918. godine.

Stvarnost je sasvim drugačija. Srpska pravoslavna crkva nema status pravnog lica, ali ostvaruje sva prava. Čak se bavi i biznisom (samo hotel Podostrog u Budvi ima više od 60 soba), ne plaća porez... Inače, u Poreskoj upravi, odnosno u Privrednom sudu, kako su nas obavijestili Novo Radović, odnosno Lidija Klikovac, nema podataka o poreskim obavezama ni jedne crkve. I, naravno, u Mitropoliji crnogorsko-primorskoj demantuju da su uzurpatori...

Mnogo je pitanja bez odgovora vezanih za ovu tabu temu, koju Pobjeda tek načinje. Najvažnije je, ipak, ima li Srpska pravoslavna crkva i jedan dokaz da je vlasnik imovine s kojom je raspolagala Crnogorska pravoslavna crkva do 1918. godine.

Zbog velikog interesovanja, u Upravi za nekretnine kažu da se katastarski podaci nalaze na sajtu www.uzn.me .

Mićo Orlandić, direktor Uprave za nekretnine

Nestankom države nasilno je nestala i Crnogorska crkva

Tri akta nasilja prema Crnogorskoj crkvi – nasilno ukidanje crnogorske države 1918. godine, ukaz Aleksandra Karađorđevića o ujedinjenju crkvenih oblasti 1920, i Ustav SPC od 1931. godine

Uzurpacija državne imovine od strane Srpske pravoslavne crkve traje od 1918. godine i izvršena je nasilnim i nekanonskim putem - rekao je za Pobjedu Mićo Orlandić, direktor Uprave za nekretnine Crne Gore.

- Nasilnim ukidanjem crnogorske države 1918. godine iz osnova je promijenjen i položaj Crnogorske crkve. Nasilnim ukidanjem crnogorske države, promijenjen je poredak u kome je postojala Crnogorska crkva, a ona je, kao državna crkva, ostala bez države čija je crkva bila. Podgoričkom skupštinom izvršen je državni prevrat, a Crnogorska crkva je od autokefalne crkve postala samo jedna od 29 eparhija Srpske crkve. Do 1918. godine njen poglavar bio je na Cetinju, poslije 1918. godine u Beogradu. To je bio prvi akt nasilja prema Crnogorskoj crkvi. Drugi akt nasilja je izvršen 1920. godine, kada je regent Aleksandar Karađorđević, 17. juna 1920. godine, donio ukaz o ujedinjenju svih pravoslavnih crkvenih oblasti u Kraljevini SHS i stvaranju „Avtokefalne ujedinjene srpske pravoslavne crkve Kraljevstva SHS”. Time je nasilje nad Crnogorskom crkvom dobilo i formalno nekanonsko pokriće.

Treći akt učinjen je 1931. godine, kada je donešen Ustav SPC, i u njemu odredba kojom SPC postaje isključivi vlasnik cjelokupne imovine koja je do 1918. godine pripadala crkvama i manastirima Crnogorske crkve. Ovim je u potpunosti promijenjen status i titular nepokretne imovine crnogorskih crkava i manastira – podsjeća Orlandić.

Titular

- Imovina pravoslavne (Crnogorske) crkve do 1918. godine bila je državno vlasništvo, dok su crkve i manstiri imali pravo uživanja. Pravoslavlje je u Crnoj Gori imalo status državne religije, a Crnogorska crkva – državne crkve, tako da je zbog toga još logičnija državna vlast nad njenom imovinom. Oni koji prave nasilne paralele između statusa imovine Crnogorske crkve i imovine Barske nadbiskupije, pokazuju da ne poznaju osnovne procese iz istorije Crne Gore. Uostalom, sve je to bilo zvanično regulisano još 1868. godine, odlukom crnogorske državne vlasti kojom se utvrđuje da je država krajnji vlasnik imovine Crnogorske crkve. U toj odluci se, pored ostalog, kaže: „Zaključeno je međutim još i ovo: da se ostatak prihoda predaje na dobit u sigurne ruke; da odbor senatski, kojem će se narodna blagajna povjerit, pregleda račune manastirske svako tri mjeseca; da besposredni odgovornik za dobra crkovna bude isti Mitropolit Ilarion, ili drugi, koji bi ga nasljedio; i na posljetku, da glava crkve pod nikakvim izgovorom, bez znanja vlasti, ne može ništa kupiti, prodati, promijeniti ili darovati od onoga što crkvi prinadleži.“ Svi kasniji zakonski akti, donešeni do 1916. godine, samo su potvrđivali rješenje navedeno u odluci Narodne skupštine održane 24. marta 1868. godine - kaže Orlandić.

Država

Crkveni i manastirski posjedi su navedenim mjerama državne vlasti postali državna imovina. Od crkvenih i manastirskih prihoda izdržavali su se 40 učitelja, do 20 pitomaca u osnovnim školama. Za prve tri godine poslije reforme čisti prihodi koji su uplaćivani u državnu kasu za prosvjetne i školske svrhe iznosili su 56.650 fiorina - ističe Orlandić.

- Crnogorska crkva dijelila se do 1913. godine na dvije eparhije: Mitropolijsku (Crnogorsku) i Zahumsko-rašku. Svi njihovi objekti finansirani su iz državnih ili vladarskih sredstava. Zar je logično da danas ovi hramovi budu u vlasništvu Beogradske patrijaršije i da se njima raspolaže i upravlja iz Beograda - zaključuje Mićo Orlandić.

Mirko Đorđević, profesor i publicista iz Beograda

Imovina crkve je istovremeno državna imovina

Crkva može imati imovinu u drugoj državi samo ako je u ugovornom odnosu sa tom državom. Tu nema nikavih ograničenja

- Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori postoji godinama i imovinu je stekla u sporazumu sa državom - kaže Mirko Đorđević, profesor i publicista iz Beograda. To je regulisano zakonima, kao u Srbiji ili u bilo kojoj drugoj zemlji. Na pitanje može li crkva iz druge države imati imovinu u Crnoj Gori, Đorđević odgovara:

- Tu, prema mom mišljenju, nema nikakvih ograničenja. Neka crkva može imati imovinu u nekoj državi samo ako je u ugovornom odnosu sa tom državom. Tako, na primjer, u Beču, kao što se zna, Srpska pravoslavna crkva ima svoju imovinu, ali ona na tu imovinu plaća porez i pokorava se zakonima te zemlje.

Iskustva drugih

Na konstataciju da SPC ima ogromnu imovinu u Crnoj Gori, uključujući zemljište, šume, livade, vinograde, pašnjake... Đorđević kaže da ni na to pitanje nije teško odgovoriti.

- Takvo je trenutno stanje stvari - država Crna Gora treba sa SPC u CG, kao i sa drugim, da reguliše imovinske odnose. Ali, koliko ja znam to nije obavljeno, nego se preko restitucije još više ta imovina uvećava. To je pitanje iz domena odnosa države i crkve. Tako da ne možemo proizvoljno reći da posjeduje manastire, kuće kao privredno dobro itd. Tu ona po zakonima države mora da vodi knjigovodstvo, da plaća poreze i da ispunjava sve obaveze koje iz toga proizilaze.

Državno

Na naše pitanje ima li Srpska pravoslavna crkva pravo na to i zašto ona polaže pravo na objekte u Crnoj Gori, koje je gradio narod Đorđević kaže:

- Koliko god djelovalo da je ovo komplikovano pitanje - sva imovina u jednoj državi, dakle, zemlja pripada državi. Tako je u Francuskoj. Tako je u Rusiji. A, koliko znam to je neriješeno i u Crnoj Gori. Sva imovina pripada državi. A po Ustavu republika za poštovanje prema svojim građanima od vjeroispovijesti bilo koje ustupa im na korišćenje katedrale, crkve, kapele. Tako stoje stvari zakonski pravno u modernoj Evropi. Kod nas, i u Srbiji i Crnoj Gori, i u drugim zemljama na Balkanu, to u novije vrijeme nije dovoljno precizirano koliko je na strani države koja bi morala da zna da li se može većina Fruške gore dati u zakup crkvi - kaže Mirko Đorđević.

SPC ima status pravnog lica

Na naše pitanje ima li Srpska pravoslavna crkva status pravnog lica u Crnoj Gori, prof. Mirko Đorđević je odgovorio:

- Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori, odnosno Mitropolija crnogorsko-primorska ima status pravnog lica. Ona, kaže Đorđević, kao i sve crkve i vjerske zajednice automatski ima i svoju imovinu koja je regulisana zakonom.

Srpska pravoslavna crkva ima svoju imovinu u Beču, plaća porez na nju i pokorava se zakonima Austrije.

Mr Petar Kankaraš, predsjednik Udruženja pravnika Crne Gore

CPC je registrovana po zakonu

Status SPC u Crnoj Gori opredijeljen je okupacijom države i prisajedinjenjem Srbiji 1918.

CPC, kao vjerska zajednica, je zakonito registrovana podnošenjem prijave nadležom državnom organu, po Zakonu o pravnom položaju vjerskih zajednica (Sl. list SRCG br.9/77), prije isteka posljednjeg sata zakonskog roka, 17. 12. 1995. g. u 23 sati, kaže Petar Kankaraš, predsjednik Udruženja pravnika Crne Gore.

- Status SPC u Crnoj Gori opredijeljen je okupacijom CG prisajedinjenjem Srbiji i pripajanjem Crnogorske prvoslavne crkve SPC 1918. godine, podsjeća Kankaraš. Dvorska kapela Kralja Nikole na Kruševcu, u Titogradu, zaključkom Skupštine Titograda br. 01-12798 od 29. 12. 1982. g. data je na trajno korišćenje Galeriji nesvrstanih zemalja „Josip Broz Tito“, zajedno sa ostalim zgradama i dr. nekretninama u istom kompleksu. Galerija umjetnosti nesvrstanih zemalja „Josip Broz Tito“ je dana 18.3.1993. g. MUP-u CG-Centru bezbjednosti Podgorica podnijela krivičnu prijavu zbog provale u Dvorsku kapelu, razbijanejm vrata i zamjenom brava, od strane sveštenika SPC Mitrovića i Femića, književnika Dubaka i desetak mladića, s napomenom da se radi o „spomeničkom kompleksu kulture“ o kojem vodi računa i Zavod za zaštitu spomenika kulture Crne Gore i da je ta provala prethodno prijavljena telefonom 15. 3. iste godine - kaže Kankaraš.

-Galerija je zatim podnijela novu krivičnu prijavu, protiv istih sveštenika SPC i književnika Dubaka, o novoj provali u istu Kapelu, skoro u po bijela dana, 25. 3. 1993. g. u 10.30 časova, tražeći povraćaj ključeva objekta, da bi se popravio alarmni sistem. Uzalud!!Toj galeriji obratio se Republički zavod za zaštitu spomenika kulture, navodeći da nije zvanično opredijeljeno da li će ta dvorska kapela u budućnosti biti bogomolja, galerijski prostor ili će imati neku sličnu namjenu, ali da je ta kapela „kao dio kompleksa dvorca (Kralja Nikole) zaštićena zakonom i upisana u Registar nepokretnih spomenika kulture rješenjem br.01-1106/61 od 4. 9. 1961 g“. Ali, SPC u CG ne daje ni žutu banku za zakone i spomenike kulture Crne Gore!

Ima jedno osveštano pravilo – sve će ti zlo učiniti što mu dopustiš. Hoćemo li dopuštati više?! Nije nam baš neka odbrana od zla – prizivanja rušenja džamija i prosipanje krvi po Crnoj Gori - od strane prvog sveštenika SPC u našoj državi, ono njegovo gonjenje za prekršaj izgovaranja zle riječi (kletve) – rekao je predsjednik Udruženja pravnika Crne Gore.

Izvršili vazdušni desant na Rumiju

Onaj vazdušni desant na Rumiju od strane Vojske SRJ i svještenika SPC, kad je na vrh te planine postavljena ona limena kiosk-crkva, a pravoslavni Crnogorci, Muslimani i Hrvati onemogućeni da slave Sv. Jovana Vladimira iznošenjem njegovog krsta na Rumiju svakog Trojičin-dana, samo je još jedan čin nasilja nad svetinjama, tradiciji i kulturi ostalih naroda i vjera u Crnoj Gori.

Crkva odvojena od države

Bivša Jugoslavija, a kasnije i njene pravne sljedbenice dosljedno su se držale pravnog pravila, da su vjerske zajednice odvojene od države. Ali, to ni u čemu nije promijenilo status SPC. SPC je i dalje nastavila da zauzima objekte za koje ja smatrala da su pripadali CPC.

Dragan Šoć, advokat

Mitropolija crnogorsko-primorska stvorila Crnu Goru

Čak ni za Titove komuniste status Mitropolije crnogorsko-primorske nije bio sporan – niti su ga dovodili u pitanje

- Status Mitropolije crnogorsko-primorske kao kanonskog dijela SPC utvrđen je u Crnoj Gori, suštinski i formalno, mnogo vjekova prije nego se Crna Gora pominje i kao geografski pojam - kaže advokat Dragan Šoć.

- Mitropolija crnogorsko-primorska je ta koja je stvorila Crnu Goru, dala joj status države i oblikovala njen identitet. Ova činjenica našim precima nikada nije bila ni sporna, ni upitna. Oni su dobro znali kakav je status Mitroplije crnogorsko-primorske i prolili su more krvi da je odbrane od svih koji su na nju udarali. Čak ni za Titove komuniste taj status nije bio sporan. Iako su ubijali sveštenike, pljačkali imovinu, a u crkve zatvarali stoku, nije im padalo na pamet da dovode u pitanje status Mitropolije – kaže Šoć.

Staljinova djeca

-Danas „duhovna djeca“ Josifa Staljina, valjda nezadovoljni što Tito nije obavio posao do kraja, sve u ime crnogorske države i crnogorskog identiteta pokušavaju da unište tvorca te države i identiteta. Za takve je Sv. Petar Cetinjski govorio da ne znaju što čine i da nemaju većih neprijatelja no što su sami sebi. „Ljubitelje“ zakona upućujem da prostudiraju pravnu istoriju Crne Gore. U njoj će naći odgovor na postavljeno pitanje - kaže Šoć.

- Da zahtjev za vraćanje crkvene imovine nije opasan bio bi glup i služio bi samo za podsmijeh. No, Staljinova „duhovna djeca“ riješila su da dovedu do kraja ono što „Titovoj djeci“ nije palo na pamet da urade - da otimaju crkve. Kojem narodu da se vrate crkve i kako bi taj narod upravljao njima? I zašto su samo pravoslavne crkve narodne, a katoličke crkve i islamski vjerski objekti to nijesu? Naravno, narod je floskula i pokriće da bi se izvršila beskrupulozna pljačka, a crkve i manastiri Mitropolije crnogorsko-primorske predali „mirašima“ da oni njima „upravljaju“. Bilo bi tužno i porazno gledati kako „miraševci“ bajaju u lavrama „okupatora“ Nemanjića-Manastiru Morači i Đurđevim stupovima; kako gaze amanet i kletvu osnivača Cetinja i Cetinjskog manastira gospodara Ivana Crnojevića, kako otimaju Ostrog od Sv.Vasilija, Pivski manastir od patrijarha Makarija Sokolovića i sl., rekao je Šoć.

Novi „Crnogorci“

- Naravno, Staljinovu duhovnu djecu to ne brine, jer oni u Boga ne vjeruju (mada se kletve boje!?), a ljudi se ne stide. Njima je važno da unište svaki trag vjekovnog crnogorskog identiteta, da od Crne Gore naprave ljušturu, koju će napučiti nekim novim „Crnogorcima“ napravljenim po modelu boljševičkog „novog čovjeka“, kako je to najavio jedan bivši ministar prosvete. Ko će pljačku formalno učiniti, potpuno je nevažno, kaže Šoć. Važno je naglasiti da je jedina njihova meta Pravoslavna crkva u Crnoj Gori, kao utemeljivač i čuvar naše državotvornosti i istorijskog identiteta. Da sam na njihovom mjestu bojao bih se kletve Sv. Petra Cetinjskog – rekao je Šoć.

Naša tema: Vlasništvo nad imovinom pravoslavne crkve u Crnoj Gori

Sve crkve u Crnoj Gori su crnogorske

Crna Gora raspolaže sa 750 crkava i manastira. Vjerujem u riječi premijera Igora Lukšića „da će se to pitanje riješiti“ kaže Mitropolit CPC Mihailo

- Crnogorska pravoslavna crkva takoreći nema svoje imovine, jer je sva u rukama Srpske pravoslavne crkve, odnosno srpske filijale i srpske patrijaršije iz Beograda. Vraćeno nam je 30,40 ili 50 seoskih crkvica. Ali, mi nemamo ni jedan od 43 manastira. To Srpska crkva drži u svojim rukama i eksploatiše od 1920. godine do danas – naglasio je mitropolit crnogorski Mihailo u razgovoru za Pobjedu.

Na naše pitanje koliko Crnogorska pravoslavna crkva ima crkava u zemlji, mitropolit odgovara da sa onima koje su još u zidinama i koje su obnovljene – ima više od 1100 crkava.

- Danas raspolažemo sa oko 750 crkava i manastira, koji se koriste. Kada je 1920. godine stvorena država Srba, Hrvata i Slovenaca, Crna Gora je izbrisana sa geografske karte Evrope, podsjeća mitropolit Mihailo. Nije ni postojala kao država, ni kraljevina, ni knjaževina. Sve je to bilo u rukama velikosrpske politike, velikosrpskog projekta. To je i danas prisutno. Ipak se nadamo... U razgovoru sa gospodinom Igorom Lukšićem je rečeno „da će se prići nekom projektu da se to pitanje riješi u Crnoj Gori“.

Bataljon

- Inače „oni“ ulaze u sve naše crkve, u koje mi ulazimo, ističe mitropolit. Izuzev u neke crkve. Što se tiče tih crkava - sve su crkve u Crnoj Gori crnogorske. Prema tome, mi kad bi htjeli da se ponašamo onako kako se ponaša sveštenstvo Srpske crkve ovđe u Crnoj Gori, (ima 1.300 popova), i jači su od Sedmog bataljona, onda bi bilo svaki dan sukoba i krvoprolića. Mi takve sukobe izjegavamo, kao što smo ih dosad izbjegavali. I izbjegavaćemo ih i dalje dok se ne riješi imovinsko pitanje Crnogorske pravoslavne crkve. Treba reći da CPC danas ima oko dvadeset sveštenika - kaže mitropolit. Nije to malo. Kad je bio mitropolit Danilo Dajković ovdje bili smo srpska mitropolija. Poslije 65 godina. Njih je bilo 17 popova koji su „držali“ svu Crnu Goru. Provincijske crkve. Male crkve. Tamo se služi za vrijeme praznika kojem je crkva posvećena ili nekim potrebama. Uglavnom su se održavale centralne velike crkve i manastiri. Kao što je Manastir Ostrog, Donji i Gornji manastir, Manastir Praskvica, Manastir Savina, Manastir Đurđevi Stupovi, Manastir Morača, Manastir cetinjski, naravno, Crkva na Ćipuru, Crkva Vlaška. To su istorijske crkve koje su direktno vezane istorijski za Crnu Goru i crnogorsko pravoslavlje - ističe mitropolit Mihailo.

Ilegalni status

Stevo Vučinić, potpredsjednik Savjeta CPC, podsjeća „da su vlasnici crkava u Crnoj Gori bila sela, bratstva, plemena a manastiri u pośedu države. Cetinjska Mitropolija je bila vlasnik samo Cetinjskog manastira, ribolova na Karuču, izvjesnih livada na Cetinju, te pašnjaka i šuma na Lovćenu. Njene kompetencije su bile iskljucivo duhovne dok su materijalne i vlasničke uvijek bile u pośedu ktitora. Tako je bilo do pred kraj prošloga vijeka kada je dio objekata neosnovano prepisan na srpsku crkvu“.

-Na korišćenje nam je dato nekih četrdesetak crkava u Katunskoj nahiji. Jer, kako sam napisao, sve crkve su u vlasništvu sela, bratstava ili plemena. No, i sa njima imamo problema jer se Beogradska patrijaršija služi silom i prijetnjom da nas spriječi da u njima vršimo službu, a državni organi se ne pretržu da nas zaštite. Čak i u gradskoj crkvi Svetoga Đorđija na Kruševcu, u Podgorici, koju nam je na korišćenje dao vlasnik, Upravni odbor Centra savremene umjetnosti, ne možemo da služimo. Beogradska patrijaršija je unajmila naoružano fizičko obezbjeđenje koje nas sprečava da se njome koristimo. Crkva na Ćipuru, Vlaškoj crkvi, crkvi Sv. Petra i Pavla u Nikšiću ne možemo se ni primaći - ističe Vučinić.

Aneksija i okupacija

Slično misli i istoričar dr Novak Adžić.

- Crnogorska crkva je do kraja 1918. godine upravljala imovinskim crkvenim dobrima, koristila ih za život crkve, ali državna vlast (država) je raspolagala sa njima, to jest ona je jedina imala pravo svojine, kaže on. Čak je bilo izričito propisano da Crkva ne može dati u zakup /arendu/ crkvenu imovinu, ukoliko to ne odobri država. Recimo, arhimandrit Mitrofan Ban, u ime Zahumsko-raške eparhije Crnogorske pravoslavne crkve, aktom broj 280., Ostrog 25. jula 1884. godine, traži dozvolu od Ministarstva prosvjete i crkvenih djela da posjede Pivskog manastira izda pod zakup /arendu/. Znači, i iz tog dokumenta se jasno vidi da je država imala svojinska ovlašćenja nad pravoslavnim nepokretnostima, a da je crkva bila samo njihov držalac /korisnik, plodouživalac/. Jer da je imala svojinu, mogla je sama dati u zakup zemljište, a ne tražiti odobrenje i dozvolu od države. To znači da je država odlučivala jer je imala dominium i imperium o tome da se crkveno zemljište da pod arendu, a to je, gospodine Džomiću, svojina ili vlasništvo. Da je država kontrolisala i imala konačnu odlučujuću riječ o finansijskom poslovanju crkve rječito govori i podatak da je tadašnji administrator Zahumsko-raške eparhije CPC arhimandir Mitrofan Ban iz Ostroga 28. aprila 1884. godine, akt br. 200, dostavio Ministarstvu prosvjete i crkvenih poslova račun prihoda i rashoda u Zahumsko-raškoj eparhiji za 1883. godine - zaključio je Novak Adžić.

Čekajući odgovore

- Crnogorska crkva ima u vlasništvu samo Crkvu Svetoga Petra Cetinjskoga u kotorskom Starom gradu. Odmah nakon referenduma o nezavisnosti podnijela je zahtjeve za dodjelu lokacija za gradnju crkava i parohijskih domova u Kotoru, Budvi, Tivtu i Baru. Nažalost, administracija ovih gradova nas je prezrela i nije nas do danas udostojila odgovora - kaže Stevo Vučinić, potpredsjednik Savjeta Crnogorske pravoslavne crkve.

Spomenici kulture Crne Gore

Pravoslavne crkve, hramove u nezavisnoj Crnoj Gori do 1918. godini gradili su, podizali i obnavljali država Crna Gora i crnogorski narod i crkva, odnosno organi svjetovne vlasti –vladar-suveren, uz pomoć duhovne vlasti, te bratstva, sela, plemena. Veliki dio tih manastira i crkava su danas zakonom proglašeni i zaštićeni spomenici kulture Crne Gore. Zato se postavlja pitanje: na osnovu kojeg prava SPC u Crnoj Gori, odnosno mitropolit Amfilohije mogu upravljati tim i brojnim crkvama? Ne postoji nijedan validan akt kojim se crnogorska država 1918. godine odrekla svoje svojine nad sakralnim pravoslavnim dobrima, niti kanonski, zakoniti akt kojim se Crnogorska crkva odrekla svojih prava. Kralj, Vlada, Skupština i CPC nikad se nijesu odrekli prava svojine i upravljanja nad tim dobrima - kaže dr Novak Adžić.

Šta kažu u Poreskoj upravi i Privrednom sudu

Nema podataka o poreskim obavezama

- Poreska uprava nema u svojoj evidenciji podatke o prijavljenim poreskim obavezama, niti Srpske pravoslavne crkve, niti Crnogorske pravoslavne crkve, kao ni drugih vjerskih organizacija koje djeluju u Crnoj Gori, niti za registrovane organizacije koje su povezane sa njima. Pod ovim smatramo obaveze koje bi bilo potrebno prijaviti po osnovu obavljanja privredne djelatnosti i da ih obavlja vjerska organizacija pod određenim poreskim identifikacionim brojem određenim od strane poreskog organa - rekao je Novo Radović, v.d. direktora Poreske uprave Crne Gore.

- Smatramo da je Poreska uprava državni organ koji je kompetentan da tumači samo poreske propise, te da u tom smislu može samo tumačiti obaveze koje se odnose na njihovo ispunjavanje od strane vjerskih organizacija. Prvo pitanje koje se postavlja je pitanje same poreske registracije, te se može odgovoriti da su u Centralnom registru obveznika i osiguranika registrovane Mitropolija crnogorsko-primorska i Crnogorska pravoslavna crkva. U registru su evidentirane i organizacije koje su povezane sa vjerskim organizacijama, kao što su crkvene opštine, odbori i druge slične organizacije. Dakle, takve organizacije mogu imati poreske obaveze ukoliko obavljaju privrednu djelatnost koja bi bila oporeziva shodno poreskim propisima i njihovo poslovanje bi moralo biti izjednačeno sa poslovanjem ostalih privrednih subjekata u smislu oporezivanja - kaže Radović.

Centralni registar Privrednog suda je organ koji vrsi upis subjekata koji obavljaju privrednu djelatnost, čija je registracija propisana Zakonom o privrednim drustvima i koji određuje oblike obavljanja privredne djelatnosti koji su istovremeno i predmet registracije.To su: preduzetnik, ortačko društvo, komanditno društvo, akcionarsko društvo, društvo ograničene odgovornosti, djelovi stranih društava.

Tim povodom stručna savjetnica Privrednog suda Lidija Klikovac kaže da je bitno naglasiti da Centralni registar Privrednog suda u Podgorici, kao jedini nadležan za registraciju na teritoriji CG, vrši upis i drugih oblika obavljanja privrednih djelatnosti ustanovljenih posebnim zakonima, koji sticanje svojstva pravnog lica za ove oblike vezuju za registraciju u Centralnom registru. Za ove oblike obavljanja privredne djelatnosti uputstvom o radu Centralnog registra i obrascima za upis (Sl.list RCG br.25/02) i izmjenama i dopunama istog (Sl.list RCG br. 43/03 i 6/05) propisani su posebni uslovi za upis. Takav je slučaj sa ustanovama, nevladinim organizacijama, privatizacionim investicionim fondovima, zadrugama, bankama i sl.

Uzimajući u obzir ovo, direktan odgovor na vaše pitanje je da se u našoj instituciji ne vrši registracija crkava, niti vjerskih zajednica, jer se ne bave privrednom djelatnošću, pa samim tim nije upisana ni Crnogorsko-primorska mitropolija, već se njihov pravni subjektivitet evidentira u drugom nadležnom državnom organu - naglasila je gospođa Klikovac.

Protojerej Mitropolije crnogorsko-primorske SPC Velibor Džomić za Pobjedu

Položaj crkava u Crnoj Gori je regulisan Ustavom

U javnosti je tendenciozno lansirana priča da crkve i vjerske zajednice navodno djeluju u pravno neregularnom prostoru kaže za Pobjedu protojerej mr Velibor Džomić, koordinator Pravnog savjeta Mitropolije crnogorsko-primorske SPC

O položaju crkava i vjerskih zajednica u Crnoj Gori, pitanju imovine i njene registracije, o putu kojim je Srpska pravoslavna crkva stekla imovinu, kao i o statusu Srpske pravoslavne crkve, odnosno Mitropolije crnogorsko-primorske - razgovarali smo sa protojerejem mr Veliborom Džomićem, inače koordinatorom Pravnog savjeta Mitropolije.

- Crkveno pitanje, a to samo može da znači pitanje položaja svih crkava i vjerskih zajednica u Crnoj Gori je riješeno i pravno regulisano Ustavom i važećim zakonima, kao i ratifikovanim međunarodnim dokumentima. U javnost je tendenciozno lansirana priča da crkve i vjerske zajednice navodno djeluju u pravno neregulisanom prostoru. Mislim da takve teze najviše nanose štete Crnoj Gori, jer stvaraju pogrešan utisak da crnogorsko državno zakonodavstvo u jednom važnom segmentu društvenih odnosa ne postoji, te da Crna Gora predstavlja zemlju bez zakona u toj oblasti, a to nije tačno – kaže Džomić.

- Ne samo da mislim nego i znam da sada nije na redu, kako kažete, „crkveno pitanje“. Prvo, važeći Ustav nezavisne Crne Gore propisuje odvojenost crkava i vjerskih zajednica od države, a to znači da je i država odvojena od crkava i vjerskih zajednica. Ona se, upravo po normi Ustava, ne može miješati u unutrašnja pitanja crkava i vjerskih zajednica, kao ni one u pitanja iz njene nadležnosti. Država ima pravo da na pravno utemeljen i po svjetskim i evropskim standardima propiše njihov pravni položaj, ali ne pojedinačno nego za sve na isti način.

Imamo ozbiljne stručne primjedbe na pojedine norme važećeg državnog zakonodavstva o crkvama i vjerskim zajednicama, ali se ne može reći da postoji nekakav pravni vakuum u Crnoj Gori. Te primjedbe se ne iznose samo po medijima nego u zakonom utvrđenoj proceduri. Ipak, ne treba zaboraviti drevnu pravničku maksimu da je i najgori zakon bolji od bezakonja, ali uporno zahtijevamo da se ti propisi još više unaprijede i poboljšaju - kaže Džomić.

- Crkvena imovina se ne registruje i nema drugačiji pravni status od imovine drugih pravnih i fizičkih lica. Vaš stan i crkva, na primjer, imaju status nepokretnosti koja ima svog titulara. U tom pogledu, evropski, a to znači opšti pravni standardi su već implementirani u crnogorskom Ustavu i zakonima. Podsjetiću da je vladajuća struktura tokom prethodnih nekoliko godina u Vladi i parlamentu pripremila i usvojila Zakon o svojinsko-pravnim odnosima i to dvotrećinskom većinom, kao i zakone o državnoj imovini, o zaštiti kulturnih dobara, o državnom premjeru i katastru. Iz tih zakona se jasno vidi da se imovina crkava i vjerskih zajednica ne nalazi u državnoj svojini. To isto važi i za sakralne spomenike kulture što se jasno vidi i iz brojnih rješenja o proglašenju pojedinih sakralnih objekata za spomenike kulture. Važeći zakoni u Crnoj Gori su donijeti u okviru procesa evropskih integracija i dobili su zeleno svijetlo od međunarodnih institucija. U tom pogledu nema i ne može biti drugačijeg pravnog rješenja. Sve drugo je stvar medijske atrakcije. Važno je da se zna da pozivi na drugačija postupanja u pogledu imovine Pravoslavne crkve u Crnoj Gori predstavljaju poziv na nasilje nad pravom i Mitropolijom ili, najblaže rečeno, novi vid nacionalizacije kao najneprihvatljiviji evropski i svjetski model- ističe Džomić.

Na pitanje kako je SPC u Crnoj Gori stekla imovinu on je odgovorio:

- To bi bilo isto kao kada biste me pitali kako je Vatikan stekao imovinu u Crnoj Gori. Titulari imovine su kod rimokatolika nadbiskupija, biskupija, samostan, župni ured i druge duhovne institucije te vjeroispovijesti, a kod pravoslavnih mitropolija, eparhija, crkvena opština, uprava manastira i sl. Istorijski posmatrano, odgovore o imovini Mitropolije najbolje daju povelje, hrisovulje i zavještanja Nemanjića, Balšića, Crnojevića, Petrovića i drugih pojedinačnih zadužbinara i crkvenih dobrotvora. Dovoljno je pogledati povelju Ivana Crnojevića koji kaže da vladika vlada nad imovinom koju je zavještao Cetinjskom manastiru „i neka je sve pod njegovu zapovijed“- kaže Džomić.

Po zakonu

Pravno posmatrano, sve crkve i vjerske zajednice u Crnoj Gori, a i svuda u svijetu, svoju imovinu stiču samo na načine koji su propisani zakonima. U tom pogledu nema izuzetaka, a riječ je uglavnom o zadužbinama, poklonima, dobrovoljnim prilozima i svim drugim vidovima koje zakoni dozvoljavaju i koji su postojali i postoje još od rimskog prava. Ta imovina se ne može otimati ili preknjižavati bez pravnog osnova kako neki danas misle – ističe Džomić.

- Poznato je da Crkvom Svetog Đorđa ne može da upravlja Sveti Đorđe, kako neki pogrešno prikazuju, nego duhovne institucije pravoslavne vjeroispovijesti „kojima tu osobitost priznaju crkovna pravila ili crkovna vlast“, kako je u modernoj crnogorskoj državnosti kodifikovano još od vremena Valtazara Bogišića do danas. Crkvena imovina se koristi i, naravno, uvećava za crkvenu misiju i unapređenje crkvenog života. Ona se nalazi u Crnoj Gori, ne ide iz nje, očuvana je i unaprijeđena tako da i danas služi vjernicima na način koji propisuje kanonsko pravo bez gledanja da li je neko Crnogorac ili Srbin. Nije logično da crkvenom imovinom upravljaju mjesne zajednice kao državne strukture u kojima ima i ateista i pripadnika drugih vjera.

Ni SPC, a ni Mitropolija, kaže Domić, nema pola Crne Gore u svom vlasništvu kako se može čuti. To je netačan podatak i veoma je lako provjerljiv. Ne može se odokativnom metodom kvalifikovati nešto što je veoma lako izmjerljivo. Mitropolija ima svoju imovinu i ona je na zakonit način stečena i uknjižena od kako je Crne Gore do danas. Ovakvim pitanjima se namjerno skreće pažnja sa pitanja restitucije oduzete imovine svim crkvama i vjerskim zajednicama koja je oduzeta po raznim osnovima u vrijeme komunističkog sistema. Možda to vama nije poznato, ali dok razgovaramo o ovim veoma jasnim temama teče proces restitucije oduzete crkvene imovine. Moderna država jeste važna i značajna, ali ona u okvirima evropskih standarda i Evropskoj uniji više nije, kao u srednjovjekovnom pravu, „bog na zemlji“. Svaka moderna evropska država, pa i Crna Gora među njima, dužna je da se pridržava načela zakonitosti i međunarodnih standarda. Ni manje, a ni više od toga.

- Crkva Svetog Dimitrija u Ljubotinju je rješenjem Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Cetinju od 8. jula 1961. godine proglašena za spomenik kulture čiji je vlasnik, kako stoji u tom dokumentu, Crkvena opština Cetinje. Taj dokument vam ustupam sa molbom da ga objavite kao prilog tačnosti mojih riječi. Ako pogledate sve titulare imovine svih crkava i vjerskih zajednica vidjećete njihovu raznolikost, ali to su veoma poznate vjerske institucije koje svaka vlast poštuje i u njih ne može da se miješa, kao što se i ne miješa, ni kod pravoslavnih, ni kod katolika, a ni kod muslimana.

Zvanični dokumenti

- SPC nema status pravnog lica u Crnoj Gori, ali imaju Mitropolija crnogorsko-primorska i Eparhija budimljansko-nikšićka. O tome postoji mnogo dokumenata i, sudeći po njima, ona ima svojstvo građansko-pravnog lica kao što ga, recimo, ima i Barska nadbiskupija koja je pod direktnom jurisdikcijom rimskog pape i Svete stolice. Dovoljno je da podsjetim na zvaničan dokument Vlade Crne Gore br. 02-6431 od 31. oktobra 2003.godine u kojem stoji da Mitropolija „ima svojstvo pravnog lica i nesumnjivo sva svojinska ovlašćenja koja proizilaze iz svojstva pravnog lica“, ističe Džomić.

Na činjenicu da SPC nije registrovana po Zakonu o pravnom položaju vjerskih zajednica od 1977. godine, Džomić kaže:

- Složićemo se da zakon sprovode državni organi, a tumače sudovi. Ako pažljivo pročitamo taj zakon onda i bez velikog pravničkog znanja možemo vidjeti da u njemu nije propisana obaveza naknadne registracije crkava i vjerskih zajednica koje su postojale u vrijeme donošenja tog zakona. Stručno iskazano, taj zakon poštuje kontinuitet pravnog subjektiviteta crkava i vjerskih zajednica iz tog vremena. Imam mnogo važnih i važećih dokumenata države Crne Gore, koji jasno i nedvosmisleno potvrđuju status građansko-pravnog lica Mitropolije crnogorsko-primorske, Eparhije budimljansko-nikšićke ili Manastira Ostroga. Vjerovatno vam nije poznato da je i praksa crnogorskih sudova na tom stanovištu, jer su sudovi takve prigovore nekih stranaka u raznim postupcima protiv Mitropolije odbacivali kao neosnovane – rekao je Džomić.

Ustav ne dozvoljava diskriminatorski pristup

Na pitanje da li su pravno izjednačene vjerske zajednice u Crnoj Gori, Džomić odgovara:

- Ako znamo da zakon podjednako važi za sve onda se lako dolazi do odgovora. Otuda su smiješne teze i zahtjevi da se oduzimanje imovine i delegitimisanje sprovede samo prema Mitropoliji crnogorsko-primorskoj i ostalim pravoslavnim eparhijama u Crnoj Gori. Takav diskriminatoran pristup ne dozvoljavaju Ustav i zakoni.

Vjerski turizam je i doček vjernika

- Mitropolija se ne bavi hotelijerstvom, a ako pod hodočašćem podrazumijevate turizam ili vjerski turizam onda ste u pravu. Vjerski turizam ne postoji samo kada negdje putujete nego i kad dočekujete vjernike, koji sa najuzvišenijim duhovnim potrebama dolaze na poklonjenje svetinjama. To je dio misije crkve oduvijek, a ne samo danas. Nikada nikome nije palo na pamet da takvo pitanje pokrene i kod drugih crkava u Crnoj Gori koje imaju čak i sportske dvorane za iznajmljivanje. To je pozitivno, ali je daleko od onoga što imaju crkve u Evropi kao što su crkvene škole, bolnice, univerziteti, dječiji vrtići, televizije i slično. Sve je to u službi misije crkve. Dobro je što ste pokrenuli ta pitanja, pa da uporedimo evropsku i našu praksu – kaže Džomić.

Anketa

Vesna Kankaraš

- Ne znam da li je Srpska pravoslavna crkva uzurpirala crkvenu imovinu, možda i jeste. Zašto da na teritoriji Crne Gore budu srpske crkve kad su se države razdvojile?

Radoje Korać

- Mislim da tu nema nikakve uzurpacije jer Srpska pravoslavna crkva postoji jako dugo. Protivim se uklanjanju crkvenih objekata i ne vidim čemu ovakvi sukobi, samo dijele narod.

Srđan Ilić

- Sve što je izgrađeno zna se kome pripada. Mi smo, dobrovoljnim prilozima pomagali izgradnju Hrama Sv. Jovana-Vladimira na Topolici. Ovog 27. januara, u sportskoj dvorani biće održan koncert gdje će sav prihod od ulaznica ići za izgradnju Hrama.

Maja Jovanović

-CPC bi trebalo da ima svoje objekte u Baru. Nelogično je da badnjake loži ispred Dvorca. Možda bi to trebalo da rasprave istoričari i analitičari, a i mi građani.

Rajko Stevović

Pravoslavni narod je gradio crkve, a one su, pričali su mi i djed i otac, građene, dograđivane i obnavljane, a za to sredstva je izdvajao crnogorski narod. Niko nije došao iz Niša ili Beograda,

Vinka Radulović, penzionerka

- Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori ni na koji način ne uzurpira crkvenu imovinu. Država ne treba da se miješa u pitanja crkve ni da interveniše u crkvenim pitanjima.

Pišu Jovan Stamatović i Dragan Cvijović