Otkud organizatorima plemenskih skupova zajednička misao o sopstvenoj istorijskoj misiji i na čemu temelje shvatanje da Srbi u Crnoj Gori imaju veća prava od svih drugih ljudi, od naroda u cjelini? Zašto u njihovim „proglasima" i „zahtjevima" nema ni riječi o čojstvenim i civilizacijskim obavezama prema državnosti Crne Gore, sveukupnom njenom narodu i crnogorskoj naciji?
PISE: AKADEMIK MIJAT ŠUKOVIĆ

AKCIONO-POLITICKU i kulturno-duhovnu stvarnost Crne Gore ove, istorijsko-politički vrlo teške i izazovne 1999. godine, uz mnogo drugog, obilježava organizovanje i održavanje, sa državno-političkim pretenzijama, nekoliko plemenskih skupova u nekoliko krajeva Crne Gore. Nazvani su: „Velika narodna skupština", plemenska (određenog plemena) „narodna skupština" ili drugim istorodnim imenom - nepostojećih oblika organizovanja i djelovanja u sadašnjem državno pravnom poretku Crdne Gore i Jugoslavije. Skupova sa kojih su objavljene izjave, sa pretencioznim naslovima - „proglas", „deklaracija", „redefinisanje" pozicije odnosne opštine, i sličnim (radi kraćeg iskazivanja, u daljem tekstu sve te izjave obuhvata riječ proglasi).

Na njihovo održavanje i na njihove proglase, javno su reagovale pojedine političke partije. U njihovim reagovanjima, ovi skupovi ocijenjeni su kvalifikacijama: „vraćanje u prošlost", „arhaična primitivna svijest", „zatvorena i poražena plemenska svijest", „prevaziđene seanse", „srednjovjekovni metodi", „retrogradnost", „besmislenost" i slično.

Bez obzira na to da li su ove i njima slične kvalifikacije primjerene karakteru i sadržini označenih skupova, ove i njima slične kvalifikacije na pravi način ne osvjetljavaju korijen, suštinu i ciljeve tih skupova. NJima se ne otkriva i ne pominje najdublja suština organizovanja i održavanja tih skupova i njihovih proglasa. Suština im je i kompleksnija i mnogoznačnija od sadržine koju podrazumijevaju citirane kvalifikacije. Zato one ne osposobljavaju da se shvate i razumiju ključni motivi i ciljevi njihovog održavanja i donošenja njihovih proglasa. Da se razumije šta se to stvarno dešava u sadašnjoj crnogorskoj zbilji.

Označeni plemenski skupovi duboko zasijecaju i u područja kulture i nauke, a ne samo u područje politike i političkih odnosa. NJihova suština, stoga, i ne može se cjelovito razumjeti i sagledati samo sa političko -s tranačkog aspekta.

Suština održanih plemenskih skupova je, primarno, u sadržini, smislu, usmjerenju i ciljevima njihovog duhovnog korijena, čija su sadržina, smisao i ciljevi podudarni sa sadržinom, smislom i ciljevima proglasa objavljenih sa označenih skupova. Svih i svakog pojedinačno.

U jednom od tih proglasa iskazana je, nadati se u nekontrolisanom euforičnom strastvenom zanosu, i najzlokobnija moguća poruka, koja glasi - „isto je što i poziv na oružje" - ako se pristupi postupku suprotnom u proglasu iskazanom opredjeljenju, zahtjevu.

Zajednička im je i misao o sopstvenoj istorijskoj misiji. O misiji da se istorijski brani srpstvo od crnogorstva. Pri tome, ni u jednom od objavljenih proglasa nema ni jednog jedinog podatka koji bi kazao da zaista crnogorstvo ugrožava stvarne i legitimne interese srpskog naroda. Koji bi kazao u čemu se sastoji to ugrožavanje, koji je to stvarni i legitimni srpski interes koji crnogorstvo ugrožava, na koji način se to čini i zašto. Prirodno je što ih nema, jer ih nema ni u stvarnosti. Sem, ako bi bilo istinito, a nije, da se srpski legitimni interesi ugrožavaju - legitimnim i legalnim odbijanjem Crne Gore da pristane na dominaciju Srbije nad Crnom Gorom, da joj ona kroji sudbinu, da upravlja njom, njenim prirodnim resursima, da ona odlučuje , a ne narod Crne Gore, ko će u Crnoj Gori vršiti vlast i ko će je predstavljati. Nije istinito zato što takva usmjerenost prema Crnoj Gori nije stvarni interes srpskog naroda (njegov je stvarni inters pravi bratski odnos sa crnogorskim narodom, kao što je takav stvarni interes i crnogorskog naroda), nije legitiman, ni istorijski ni civilizacijski, a direktno je gaženje važećeg i dobrovoljno od Srbije usvojenog ustava zajedničke države.

Svaki proglas i oni svi zajedno, iskazuju shvatanje da Srbi u Crnoj Gori imaju veća prava od svih drugih ljudi u Crnoj Gori, od naroda Crne Gore u cjelini. Time svojim proglasima svi dodaju, uz akciono - političku, i čisto moralnu dimenziju! Jednima, samo zato što slijede politiku koja se vodi u ime srpske nacije, daju više prava nego drugima!

Svi manipulišu ljudskim neznanjem stvarnih činjenica. Selektivnim odabirom omamljivih pojedinosti, iskrivljuju predstavu o stvarnosti. Istorijskoj i sadašnjoj. Takvim, interesno motivisanim a metodološki pogrešnim, odabirom činjenica, svaki proglas nadograđuje duh egzistencijalnih sukoba, naboj nasilničke dinamike i sklonost ka obnavljanju.

U njihovom središtu, svakom i svima, ključna su državno-pravna pitanja, a pri tome u njima nema nijedne jedine riječi o državnosti Crne Gore, njenim državnim i nacionalnim interesima, o stvarnim i legitimnim životnim interesima, potrebama i pravima crnogorskog naroda, crnogorske nacije, sveukupnog naroda Crne Gore. O tome kako unaprijediti uslove života građana, koji su sada najnepovoljniji u Evropi: kako osigurati razvojni uspon; koji put, od više mogućih, ima prednost i zašto. Nema ni riječi koje bi iskazale da se ima osjećaj uvažavanja interesa, potreba i prava građana Crne Gore koji nijesu Srbi po nacionalnosti.

Nema ni riječi o čojstvenim i civilizacijskim obavezama prema državnosti Crne Gore, sveukupnom narodu Crne Gore i crnogorskoj naciji.

Ignorisano je sve to u proglasima, kao da crnogorski narod nije u Crnoj Gori, kao da u Crnoj Gori samo Srbi imaju pravo na interese i potrebe, a ne i Crnogorci i pripadnici drugih nacionalnosti koji žive u Crnoj Gori. Kao da niko ne atakuje na državu Crnu Goru i crnogorsku naciju, da nema ničijeg usmjerenja da se potkopavaju i da se eliminišu iz stvarnosti.

Kao da u Crnoj Gori postoje samo srpstvo i srpski interesi, ništa drugo.

Time se, u suštini, državi Crnoj Gori i narodu Crne Gore odriču prava da samostalno i suvereno, odgovorno prema sebi i svojoj budućnosti, rukovodeći se svojim interesima i potrebama - kao što čine sve države u svijetu, nezavisne ili članice saveza, i njihovi narodi - odlučuju o svom budućem državno-pravnom statusu. NJihova prava koja im pripadaju prirodno i logično, po civilizacijskim standardima, kulturnim, političkim i drugim civilizacijskim mjerilima, pravima ljudi i naroda.

Jedan od prvaka organizovanja jednog od označenih plemenskih skupova, koji je u intervjuu govorio o budućim namjerama, izričito je preko štampe poručio: „Niko ne može ni plebiscitom da odlučuje o statusu zemlje koja je sebe odredila". Odriče se, dakle, pravo narodu Crne Gore da putem referenduma odlučuje o državno-pravnom statusu svoje države!

Svaki označeni proglas i svi zajedno, pogrešno, istorijskim činjenicama i naučnim utvrđenjima suprotno, poistovjećuju plemensku i nacionalnu pripadnost. Na toj podlozi se nastoji postići plemenska homogenizacija, dobiti podrška srpskim političkim namjerama i ciljevima, politički i ideološki usmjeriti mobilizacija za ostvarivanje ciljeva. To poistovjećivanje, međutim, ne može potrijeti očiglednu činjenicu - da svi Srbi u Crnoj Gori nijesu učesnici i podržavaoci održanih plemenskih skupova, da dio Srba u Crnoj Gori ima izričito kritički odnos prema organizovanju plemenskih skupova i prema sadržini i ciljevima proglasa njihovih, a da su na odnosnim skupovima učestvovali i pojedinci crnogorske nacionalnosti, koji svoju crnogorsku nacionalnu pripadnost iskazuju i po završetku skupa na kome su učestvovali. Ne može ni potrijeti, ni sakriti činjenicu da je na djelu više stvar poslušnosti i lojalnosti nego nacionalne pripadnosti!

Akciono-organizacionu zamisao daljeg djelovanja na ostvarivanju ciljeva i opredjeljenja iskazanih u objavljenim proglasima, izložio je, u objavljenom intervjuu, jedan od prvaka organizatora i oblikovanja duha jednog od održanih plemenskih skupova. On konstatuje da su plemena „za sad, samo uputila protest i proglas, a njihovo organizovanje je u toku". Počeli su organizovati odbore „koji će da sačine jedinstveno tijelo brđana"! Dakle, vraćanje na stanje prije 1796. godine, do kada su bili odvojeni Crna Gora i Brda. Prijenja da će se rušiti jedinstvo podlovćenske Crne Gore i crnogorskih Brda, stvoreno prije dva vijeka njihovim oslobodilačkim ujedinjenjem, pod mudrim državničkim rukovođenjem Petra À Petrovića Njegoša, Svetog Petra Cetinjskog. Da ce se plemenski dijeliti narod Crne Gore mnogo vremena nakon oblikovanja crnogorske nacije! Da ta prijenja nije opasna, zasuživala bi samo žaljenje što neko može tako misliti! Zatim, on doslovno kažuje: „Odbor će imati za zadatak da stvori potpun uvid u kontrolu (!) raspoloženja naroda na sjeveru Crne Gore. To znači da će, u slučaju da se vlast odluči da raspiše referendum, a mislim da će to učiniti jer ima podršku Zapada, plemenski odbor raspisati svoj referendum o ostanku u Jugoslaviji. Pošto ćemo u krajevima u kojima imamo stopostotnu podršku naroda dobiti pravo na to, organizovaćemo svoju vlast koja će u osnovi imati poštovanje saveznog Ustava. U skladu sa tim dokumentom, stvorićemo svoje zakonodavstvo. Među plemenima neće biti nesporazuma, već smo se dogovorili (dakle, prošli glagolski oblik, koji kazuje da je već sve i utanačeno, da su to utanačili oni koji nastupaju u ime odnosnih plemena, mada ni u jednom proglasu nema iskazanog ovlašćenja za tako nešto - napom. M.S.) o svemu. Ko će biti na čelu odbora i na čelu takve zajednice, nije važno".

Na djelu je, dakle, organizovani način mišljenja, političkog života i djelovanja. Projekat je: stvaranje zajednice određenih plemena, koja bi imala „jedinstveno tijelo", „svoju vlast", „svoje zakonodavstvo", „čelnika zajednice"! Zamisao, sasvim očevidno, po prototipovima uspostavljenih i srušenih zajednica kao enklava u tkivu država u našem susjedstvu, na podlozi, takođe, srpske istorijske nepromišljenosti i strastvene ishitrenosti, koje su donijele ogromne žrtve i stradanja srpskog naroda! Uspostavljenih u krvi i srušenih u krvi!

Sadržina i smjer ovog projekta, značajno osvjetljava suštinu, smisao i ciljeve svakog označenog proglasa i ukupne sadržine svih.

O Ustavu Republike Crne Gore ni u jednom proglasu nema ni riječi. Kao da ga i nema. Isto kao što o tada važećem Ustavu Crne Gore nijesu govorili organizatori i učesnici Podgoričke skupštine 1918.

Ukupnost ovdje identifikovanih odrednica sadržine proglasa označenih skupova, iskazuju i ciljeve održanih plemenskih skupova i proglasa na njima donesenih.

UMIŠLJENI MISIONARI

Svim tim proglasima - mada nijesu identični u konkretnom izrazu - isti su: motivacija, ideologija, politika, ciljevi i izvedenost iz iste sadržine nacionalno-kulturnog obrasca.

U svakoj i svima, arogantnim i militantnim jezickim izrazom, iskazani su: opredjeljenje, zahtjev, zalaganje, da srpstvo, interesi srpstva, budu odlučujući, isključivo oni, za određivanje budućeg državno-pravnog statusa Crne Gore i da to Crna Gora ima bezuslovno uvažiti. I zlokobna, iako nerealna, prijetnja najavom „izdvajanja" iz države Crne Gore, ukoliko ona ne usvoji njihov imperativni zahtjev. Najava da će u slučaju neusvajanja njihovog imperativnog zahtjeva, teritorije na kojima žive odnosna plemena biti izvan države Crne Gore, sa preciziranjem, u nekim, da će biti u sastavu Srbije. Kao da su teritorije flaše sa vodom koje se mogu prebacivati iz jedne države u drugu! Zlokobna, zato što je zavađalačka. U odnosnim plemenima i u Crnoj Gori. Nerealna zato što bi se tome suprotstavili, ništa manje odlučno, brojni pripadnici odnosnih plemena (reagovanja putem štampe to već potvrđuju), koji dobro naroda i svoje vide u dobru Crne Gore. I što ni država Crna Gora, sa punim legitimitetom, ne bi to dopustila, kao što tako nešto ne bi dopustila ni jedna država u svijetu.

Nerealnost njihovu ne može otkloniti ni umišljenost o posebnoj istorijskoj misiji, ni pretencioznost organizatora i učesnika označenih skupova. Umišljenost i pretencioznost, kada su bez realnog temelja, pa i kada se iskazuje žandarskom psihologijom, ne mogu postići ništa. Ponajmanje idejstvovati uslove obavezujuće cijeloj Crnoj Gori.

Plemenski skupovi su suštinsko oponašanje Podgoričke skupstine 1918. godine, a svrha im je obnavljanje i vaskrsavanje njenih ideja i opredjeljenja i njene odluke ­ stvarno životno poništene prije više od pola vijeka

SUŠTINU I ciljeve održavanja aktuelnih plemenskih skupova po Crnoj Gori i njihovih proglasa, otkriva i kazuje i njihova sadržinska i ciljna istorodnost sa Velikom narodnom skupštinom 1918. godine, poznatom i pod imenom Podgorička skupština 1918. Istorodnost sa njenim idejama, htjenjima i ostvarenjima. Istorodni su im ne samo imena, nego i: motivacija, način organizovanja, orijentacija ka srpsko­crnogorskoj unitarizaciji ­ državnoj i nacionalnoj, iskrivljivanje istorije kakva je „uistinu bila", jake riječi, dijeljenje građana na „izdajnike" i „patriote" po kriterijumima militantnog srpskog nacionalizma.

Označeni plemenski skupovi su suštinsko oponašanje Podgoričke skupštine 1918. Oponašanje sa svrhom obnavljanja i vaskrsavanja njenih ideja i opredjeljenja i njene Odluke, stvarno životno poništene prije više od pola vijeka (1934), istorijskom odlukom kojom je ponovo uspostavljena država Crna Gora i njenim državotvornim bitisanjem.. (Nema razloga, ni pravnih, ni bilo kojih drugo, da se već poništena odluka Podgoričke skupštine ponovo poništava).

Istorodni su sa Podgoričkom skupštinom 1918. i po tome što je i ona takođe nepostojeći oblik organizovanja i odlučivanja u tada važećem pravnom poretku Crne Gore. Nepostojeći po suštini i po imenu. Nju su ustanovili, nelegitimno i nelegalno, povjerenici Vlade Srbije (Tomić, Kosović, Spasojević i Raičević). Ime su joj dali, sa jasnim ciljem, po određenjima u ustavnom sistemu Srbije. Stvorili su je kao završni čin višegodišnjeg rada tadašnje Vlade Srbije, a bez učestvovanja bilo kojeg dijela naroda Crne Gore. Rada sa jako razvijenom komponentom činjenja i u inostranstvu i među crnogorskim internircima u logorima na teritoriji tadašnje Austro­Ugarske. I Odluku koju je ona donijela, napisali su povjerenici Vlade Srbije i izdejstvovali da je, bez promjene jedne riječi, bez rasprave o njenoj sadržini, usvoji Podgorička skupština.

Istorodni su, dakle, sa Podgoričkom skupštinom 1918, koja je ustanovljena, održana i funkcionalizovana da donese Odluku o ukidanju države Crne Gore, prisajedinjenju njene teritorije državi Srbiji, bez zadržavanja crnogorskog identiteta i subjektiviteta, pa ni u obliku bilo koje vrste autonomije ili lokalne samouprave. Odluku kojom je likvidirano i ime crnogorsko. Odluku koja je izazvala, ili najblaže rečeno bila dobar razlog ustanku crnogorskog naroda protiv njenog ostvarivanja, u krvi ugušenog, nakon čega je nastala situacija u Crnoj Gori koja je razrješavana najsurovijim nasiljem specijalnih odreda režima uspostavljenog na osnovu Odluke Podgoričke skupštine. Surovijim od bilo kojeg u inače surovostima bremenitoj crnogorskoj istoriji. Podgoričkom skupstinom 1918. koja je proizvod jednog istorijskog procesa koji je nosila nacionalistička strast „srpstva" kao i ideologije i politike. Procesa čija su suština i cilj ­ kulturna, ideološka, najšire duhovna i politička srbizacija i Crne Gore i Crnogoraca.

Njihova istorodnost otkriva i kazuje da je ista duhovna i sadržinski­ciljna motivacija i usmjeravajuća snaga ovogodišnjih plemenskih skupova i njihovih proglasa i Podgoričke skupštine 1918. Istraživačkim rezultatima utvrđuje se da su to: sadržina i ciljevi „srpstva" kao ideologije i politike prema državnosti Crne Gore i nacionalnom crnogorstvu, sadržinski i ciljno podudarnim sa dijelom sadržine i ciljeva srpskog nacionalno ­ kulturnog obrasca.

„Srpstva" koje se iskazuje dugotrajućim činjenicama, od sredine 19. vijeka do sada, usmjerenim na to da se postigne ideološka, kulturna, nacionalna i politička srbizacija Crne Gore i Crnogoraca. „Srpstvo" koje je, zbog te njegove agresivnosti suprotno iskonskim svojstvima čestitog srpskog bića. Čija agresivnost je čestitom srpstvu donijela daleko više nevolja i štete nego nacionalnom i državnom crnogorstvu, iako i njemu mnogo. Ciji autori i glavni akteri u čitavom dugom iskazivanju, od Garašanina pa dalje, i nijesu autentični Srbi, nego crnogorsko ­ hercegovački violentni doseljenici u Srbiju, koji su preseljenjem izgubili svoj izvorni identitet, koji su tu svoju izgubljenost težili otkloniti ili neutralisati promocijom shvatanja i tvrdnji o nepostojanju narodnosnih razlika Crnogoraca i Srba i svojim promovisanjem da su „veći Srbi od izvorno autentičnih Srba".

Ove činjenice otkrivaju i uvjerljivo kazuju: ma koliko da su arhaični, primitivni ostatak prošlosti, označeni skupovi, kao ciljna činjenja, pojavni su oblik nastavljanja jednog istorijskog procesa čiji je proizvod i Podgorička skupština 1918. Procesa koji traje vijek i po. Koji nosi nacionalistička strast ideologije i politike. Koji nije završen i koji će trajati dok traju ideologija i politika koje ga nose i dok se u srpstvu zadržava sadržina nacionalno­kulturnog obrasca koja im je duhovni korijen. Trajaće do tada zato što su ideološke strasti jače i od istine i od životnih zahtjeva za racionalno ponašanje i činjenje.

Ovo dvoje je vodeće u sadržini, smislu i težnjama označenih ovogodišnjih plemenskih skupova. Vodeća u značenju koje ima vodeća arija u jednom muzičkom sastavu.

Iste činjenice otkrivaju i uvjerljivo kazuju: kao što je Podgorička skupština 1918. i Odluka koju je donijela, bila izraz dijela ondašnjeg duhovnog ambijenta, tako su i označeni ovogodišnji plemenski skupovi i njihovi proglasi, takođe izraz dijela sadašnjeg duhovnog ambijenta. Izraz su činjenice da dio kolektivne svijesti i društvenog bića Crne Gore i u sadašnjosti čini inertna plemenska svijest, ispunjena tradicijom neosavremenim civilizacijskim vrijednostima. Tradicijom koja je trajnošću opstojanja, utisnuta i u mentalitet i zadobila karakter i snagu mentalitetske crte dijela građana u pojedinim plemenskim sredinama. I činjenice da i sadašnji duhovni ambijent pruža mogućnost manipulacije sa tom sviješću i zloupotrebe njene. To je tako, bez obzira koliko su i da li su toga svjesni učesnici označenih plemenskih skupova.

To traži i opredjeljuje da se ovi skupovi i proglasi sa njih obznanjeni, sagledavaju i ocjenjuju kao sastavni dio istorijskog procesa koji se nastavlja njihovim održavanjem, da im se smisao, snaga dejstva i ciljevi sagledavaju i utvrđuju tako što će se u središte razmatranja staviti njihova matrica, tj. „srpstvo" kao ideologija i politika, čija je sadržina podudarna sa dijelom sadržine srpskog nacionalno-kulturnog obrasca. To je put da se istinski pojmi i sazna što stvarno znači održavanje označenih plemenskih „velikih narodnih skupština". U sadašnjosti i naročito za budućnost.

Dužnost je suočiti se sa tim. Ne samo zbog skupova koji su održani, nego i zbog ukupnog društvenog stanja, koje primorava da se otvori i ova stranica zbilje i o njoj progovori odgovorno i činjenično fundirano. Ne zbog toga što je bilo i što više ne može biti drugačije nego kako je bilo, nego radi budućnosti.

Sadašnji trenutak to omogućava i na to obavezuje. Omogućava i obavezuje zato što u sadašnjem trenutku, paralelno sa postojećim potresima, začinju se procesi izrastanja novih, drugačijih, progresivnijih srpsko-crnogorskih odnosa, novih konstruktivnih rješenja, adekvatnih interesima i crnogorskog i srpskog naroda.

Ispunjenje te obaveze upravo u ovom trenutku veoma je korisno i za srpstvo i za Srbiju. Ili bar može biti i u njihovu korist. Ovo zbog toga što su se srpski narod i Srbija, upravo sada, suočili sa činjenicom da im je ostvarivanje dosadašnjeg političkog programa, usmjerenog na teritorijalno širenje Srbije, u protekloj deceniji donijelo tragično unesrećenje, koje je ogolilo nesrećnu prirodu tog programa za njih. To je rezultiralo otvaranjem procesa preispitivanja tog programa i novog određivanja pravca budućnosti. Do sada nije sasvim ogoljeno pokazana nesrećnost i za Srbiju i srpski narod komponente tog programa koja sadrži opredjeljenje za proširivanje suvereniteta Srbije na teritoriju Crne Gore. Ogoljavanje nesrećnosti za Srbiju i za srpski narod i te komponente do sada ostvarivanog politickog programa, suočavanje je njihovo sa punom realnošću, upotpunjavanje je činjenicne osnove za njihovo opredjeljenje za nove odnose i pravce politike prema Crnoj Gori i nacionalnom crnogorstvu, koji bi i Srbiji i srpstvu donijeli više koristi i sreće od dosadašnjih. Unesrećenost Srbije i srpskog naroda biće uvećana ako se ne suoči i sa tom realnošću i ako je ne uvaži prilikom utvrđivanja novih pravaca nacionalnog programa i politike. Rezultati dosadašnjeg ostvarivanja orijentacije za proširivanje suvereniteta Srbije nad Crnom Gorom, od 1844. godine, od kada je ta orijentacija, opredjeljuje politiku Srbije prema Crnoj Gori, do sada, koji se iskazuju u jednom od narednih poglavlja, to će pokazati sasvim ocigledno.

Pise: Akademik Mijat Šuković  
24 JAN, 2015

Odštampaj stranicu