Autor:     Draško Đuranović
Autorka: Kaćuša Krsmanović
12.09.2023. POBJEDA

Specijalnom državnom tužilaštvu krajem avgusta, prema saznanjima Pobjede iz više izvora, dostavljena je anonimna krivična prijava kojom se aktuelni predsjednik Crne Gore Jakov Milatović sumnjiči za nezakonito postupanje i omogućavanje nelegalnog transporta oružja i municije preko crnogorske teritorije tokom 2021. godine, kada je bio ministar ekonomskog razvoja u 42. Vladi Crne Gore. 

Sumnjive operacije izvoza, transporta i tranzita oružja i municije, koje su obuhvaćene krivičnom prijavom, u kojima se potencira Milatovićeva uloga, vezane su za poslove izvoza oružja od početka marta, tri mjeseca nakon što je - 4. decembra 2020. godine, izglasana Vlada Zdravka Krivokapića.

Prema navodima iz krivične prijave, tadašnji ministar Jakov Milatović je, aprila 2021. godine, kompaniji MDI („Montenegro defence industry“) izdao odobrenje za izvoz veće količine oružja - mimo vrlo rigorozne procedure koja je propisana.
 

IGNORISANJE MIŠLJENJA OBD-A 

Navodi se podatak da se 19. februara 2021. godine kompanija MDI obratila Vladi Crne Gore, zahtjevom broj 010-329/21-824/1, kojim je traženo da im se izda dozvola za izvoz naoružanja i municije.

Shodno zakonskoj regulativi, Ministarstvo ekonomskog razvoja obratilo se Ministarstvu vanjskih poslova, Ministarstvu odbrane, odnosno Obavještajno-bezbjednosnom direktoratu (OBD), kao i Ministarstvu unutrašnjih poslova. Njihove saglasnosti su neophodne kako bi se odobrio posao vezan za izvoz ili tranzit oružja, municije ili eksplozivnih sredstava.

Nekoliko dana nakon zahtjeva tadašnjeg Milatovićevog resora, iz OBD-a, na čijem je čelu bio, kao vršilac dužnosti, Aleksandar Šaranović, nekadašnji visokopozicionirani službenik Agencije za nacionalnu bezbjednost i kontraobavještajne službe SR Jugoslavije, stiglo je – negativno mišljenje! Zasnovano na operativnim saznanjima da kompanija MDI učestvuje u ,,sumnjivim poslovima izvoza oružja“. 

Da se poštovala zakonska procedura, nakon ovakve negativne procjene, posao izvoza oružja i municije ne bi bio izvodljiv. No, ministar Milatović očito nije imao namjeru da odustane.

Tek što su dobili mišljenje iz OBD-a, Ministarstvo ekonomskog razvoja uputilo je Ministarstvu odbrane, na čijem je čelu tada bila Olivera Injac, novi zahtjev: da im se hitno dostave operativni podaci ,,na osnovu kojih je procijenjeno da je predmetni posao bezbjednosno rizičan“.

Odgovarajući na ponovljeni zahtjev, vrh Obavještajno-bezbjednosnog direktorata je istakao da ostaje pri negativnom mišljenju, da odbija da izda saglasnost za realizaciju posla, naglašavajući da ,,nije u obavezi“ da dostavlja operativne podatke kojima raspolaže.

Prema podacima iz krivične prijave, ministar ekonomskog razvoja nije prihvatio obrazloženje OBD-a: u novom dopisu Ministarstvu odbrane, Milatović je najavio da će dozvolu, uprkos negativnom mišljenju vojne obavještajne službe - izdati, jer se radi ,,o ekonomskom interesu države“?!

Rat unutar institucija se razbuktao daleko od očiju javnosti i tada je upućenima bilo jasno da se neće ostati na razmjeni dopisa, jer su u igri bili milioni eura koje ostvaruje interesni lobi koji se bavi reeksportom oružja.

Ceh ,,male interne rasprave“ je, na kraju, platio Aleksandar Šaranović.
 

ŠARANOVIĆEVO PROTJERIVANJE 

Šira crnogorska javnost ostala je prilično zatečena nakon informacije da je na sjednici Vlade Crne Gore 11. marta 2021. godine, na prijedlog ministarke Olivere Injac, i bez prethodne najave, razriješen vršilac dužnosti direktora Obavještajno-bezbjednosnog direktorata Aleksandar Šaranović.

Pobjeda je koji dan ranije izvijestila da je Šaranović podnio ostavku, a iz kabineta Olivere Injac je odmah stigao demanti, uz napomenu da je ,,ranije dogovoreno da se ostavka procesuira zaključno sa 31. martom“.

Nije se čekao kraj mjeseca: Šaranović je ekspresno razriješen, a već sljedećeg dana tadašnja državna sekretarka u Ministarstvu odbrane Sandra Bulatović naložila mu je da odmah napušti kabinet, uz prijetnju da će pozvati i vojnu policiju ako to bude potrebno.

Pobjeda je precizno izvijestila kakve su rigorozne mjere preduzete da se Šaranović udalji sa radnog mjesta: nije mu omogućeno da obavi primopredaju dužnosti, čak mu nijesu dopuštili da uzme vlastitu jaknu i kišobran iz kancelarije.

„ODSTRANJIVANJE“: Šaranović ispred Ministarstva odbrane

Zaustavljen je na kapiji dvorišta zgrade Ministarstva odbrane, tražena mu je službena legitimacija, a dežurni vojnik, po nečijem naređenju, nije ga puštio ni da dođe do prijavnice.

A samo 35 dana ranije, kada je postavljen za vršioca dužnosti direktora OBD-a, ministarka Injac je javno iznosila pohvale ubjeđujući javnost u njegovu stručnost i ,,iskustvo koje je stekao u decenijama rada u bezbjednosnom sektoru“.

– Zašto je prvi čovjek vojne bezbjednosti samo nekoliko sedmica po imenovanju postao nepoželjna osoba sa kojom je ministarka Injac obustavila poslovnu i ličnu komunikaciju i čak mu zabranila ulazak u zgradu Ministarstva odbrane – pitala je tada Pobjeda ministarku odbrane.

Nije bilo zvaničnog odgovora. Kako je Pobjeda pisala još 13. marta 2021. godine, ključni razlog je bio ,,što je prvi čovjek Obavještajno-bezbjednosnog direktorata potpisao negativnu bezbjednosnu procjenu za određeni transport oružja preko Crne Gore“.

Ova informacija našeg lista tek sada, dvije i po godine kasnije, dobija epilog i kroz krivičnu prijavu protiv Milatovića, nekadašnjeg ministra u ,,apostolskoj“ Vladi Zdravka Krivokapića i jasno pokazuje zašto je iskusni „bezbjednjak“ bio odmah uklonjen sa pozicije i kome je bio smetnja.

I danas je jasnije da je Šaranović izbačen iz Ministarstva odbrane, ne da bi se ,,štitio interes države“, već da bi se mogao nesmetano razvijati unosni biznis trgovine oružjem.

 

POSAO MOŽE DA KRENE!

Prema podacima iz anonimne krivične prijave, osim razmjene dopisa, ministar Milatović je više puta, nakon prvobitnog negativnog mišljenja OBD-a, urgirao kod ministarke odbrane Injac da se posao ne stopira i da se izda saglasnost firmi MDI.

Prema saznanjima Pobjede, čak su i mnogi drugi uticajni ljudi, mimo čelnika kompanije MDI - članovi takozvanog ,,izvoznog lobija“ trgovaca oružjem - imali razgovore sa uticajnim ljudima iz Krivokapićeve vlade.

Tako je, piše u krivičnoj prijavi, nekoliko poziva bilo iz kompanije ,,Trag security“, mojkovačke firme koja se bavi, kako piše u poslovnom registru, ,,delatnostima privatnog obezbjeđenja“. Anonimni autor krivične prijave ističe da je kompanija ,,Trag security“ bila određena da obavlja prevoz isporuka, ali i da su detaljno bili obaviješteni o svakom segmentu spora između Ministarstva ekonomskog razvoja i OBD-a.

Pritisci su urodili plodom, Šaranović je uklonjen i posao je odmah krenuo. Ministarka Injac je brzo imenovala Šaranovićevog nasljednika – Todora Goranovića - koji je 13. aprila potpisao saglasnost, odnosno dao pozitivno mišljenje broj 08-329/21-697-2.

Odmah je uslijedila i saglasnost ministra Jakova Milatovića. Indikativno: na saglasnosti Ministarstva ekonomskog razvoja, u rubrici koja je inače redovan dio dozvole – nedostaje potpis „obrađivač“. Izvori Pobjede tvrde da je, očigledno, neko od službenika Ministarstva ekonomskog razvoja odbio da potpiše dozvolu za koju je znao da je nezakonito izdata.

Nakon prvog posla, od sredine 2021. godine do sredine 2023. godine, firma MDI realizovala je još 28 izvoza „kontrolisane robe“, odnosno – oružja, municije, eksplozivnih sredstava i vojne opreme u višemilionskoj vrijednosti, što je za 100 odsto više od broja izvoznih operacija tokom 2019. i 2020. godine, kada je obavljeno 14 ovakvih poslova.

U poslovima koji su realizovani „prevoznik“ je, naravno, firma „Trag security“, čiji je zadatak, osim prevoza, bio i da izdejstvuje izdavanje dozvola bez problema, za što je dobijana značajna provizija.

Prema autoru krivične prijave, u lobiranju za poslove i tokom izvršenja poslova kompanije ,,Trag security“ iz Mojkovca, značajnu ulogu je imao i brat tadašnjeg ministra Milatovića – Pavle Milatović, koji inače radi u Srbiji i njegova kompanija, koju ima zajedno sa jednim turskim biznismenom, učestvuje u izgradnji saobraćajnica u Moravskom koridoru.

Uprkos naporima, naša redakcija potvrdu tvrdnje o umiješanosti Pavla Milatovića u poslove izvoza oružja nije mogla da dobije od makar dva nezavisna izvora.
 

OPASNI POSLOVI 

U krivičnoj prijavi se ističe da se, među robom koja je izvezena od aprila do kraja prvog kvartala ove godine, ,,nalaze puške, pištolji, bombe, mine, municija za pješadijsko naoružanje i drugo, za koje su bezbjednosne službe došle do saznanja da je jedan dio ostao na 'crnom tržištu' Crne Gore i zemalja regiona“.

Prema informacijama Pobjede, u prijavi nije navedeno koliki je promet ostvaren, niti precizan iznos zarade, samo se pominje ,,posao od više miliona eura“.

Valja napomenuti da posao izvoza ili reeksporta oružja nije nelegalan niti zabranjen, ali je striktno regulisan procedurama i zakonima Crne Gore kao NATO članice.

Što je od posebnog značaja u vremenu agresije Rusije na Ukrajinu i znatno povećane tražnje za svim vrstama naoružanja: o tome svjedoče i muke na kojima se našao Aleksandar Vučić nakon otkrivanja poslova sa izvozom mina iz Krušika.

Nije, dakle, samo pitanje poštovanja zakona, već i međunarodne politike: optužbe za nezakonito davanje saglasnosti za izvoz oružja, u slučaju da se i djelimično ispostave tačnim, značile bi moralnu i političku diskreditaciju i crnogorskog predsjednika, ali i države Crne Gore.

Milatović bez odgovora na konkretna pitanja 

Kasno sinoć Pobjedi je stigao odgovor kabineta predsjednika države Jakova Milatovića na pitanja koja smo mu uputili povodom krivične prijave u SDT-u, ali umjesto objašnenja o svojoj ulozi u slučaju posla sa oružjem, upućeni smo na više ministarstava.

– Kao što vam je vjerovatno i poznato, pomenuta odobrenja izdaje Direktorat za međunarodnu trgovinsku i ekonomsku saradnju Ministarstva ekonomskog razvoja i turizma na osnovu Zakona o spoljnoj trgovini naoružanjem i vojnom opremom u kojem su jasno definisani koraci i procedura za izdavanje dozvola, među kojima su svakako traženje saglasnosti od drugih ministarstava nadležnih za ovo pitanje. Dakle, jasno je definisan način i kriterijumi za davanje ovih dozvola, kao i ko su službenici i odjeljenje u čijem je opisu posla izdavanje dozvola ispred Ministarstva ekonomskog razvoja i turizma – odgovorili su iz Milatovićevog kabineta, predlažući da se za više informacija obratimo „ministarstvu/ministarstvima koja su nadležna za ovo pitanje“.

Predsjednika države pitali smo zašto se kao ministar, 2021. godine, oglušio o procjenu Ministarstva odbrane i naložio da se dozvola za transport oružja izda, kao i da li njegov „brat Pavle Milatović, koji posluje u susjednoj državi Srbiji, gdje i živi, ima poslovne veze, moguće i suvlasničke odnose, sa firmama koje su bile angažovane u ovom poslu“.

Afera Simijanović 

Pobjeda je u serijalu tekstova o tajnim ugovaranjima poslova vezanih za vojsku i reeksport naoružanja, ali i o kontroli Luke Bar kao kontrolnog punkta za liferovanje raznih roba za treća tržišta, raskrinkala ulogu, sad već zaboravljenog američko-srpskog agenta Stevana Simijanovića.

Rođeni Baranin, koji živi u SAD, predstavljajući se kao američki diplomata koji radi u Austriji, povezao se početkom 2021. godine sa Dritanom Abazovićem i Zoranom Mikićem iz Ure, ali i Miodragom Dakom Davidovićem, kontroverznim biznismenom iz Nikšića, čije se ime pominje u mnogim poslovima sa one strane zakona.

OPASNE VEZE: Crnogorska lična karta Simijanovića

Tada su se, kako je naš list pisao, pravile razne kombinacije, a Simijanović je čak nudio svoje usluge Vladi Crne Gore u pregovorima sa jednom američkom kompanijom čiji su vlasnici Rusi koji žive u Litvaniji?!

A na susretima sa Davidovićem, kako je Pobjeda pisala, Simijanović je ugovarao i kontrolu uvoza i izvoza za Luku Bar. S dobrim razlogom: značajan dio izvoza oružja obavlja se morskim putem, a Luka Bar je uvijek bila jedan od glavnih punktova za utovar, od čega je i država Crna Gora imala izvjesne prihode. Naravno, mnogo puta manje u odnosu na privatne kompanije koje se bave tim poslom sa vojnom industrijom.

No, nakon što je, sticajem okolnosti, raskrinkan, Simijanović je, uz pomoć crnogorske policije koju je i tada kontrolisao Abazović - i bez adekvatne reakcije Osnovnog državnog tužilaštva u Baru - prosto pušten da izađe iz Crne Gore.

Ali, sva ta dešavanja u bezbjednosnom sektoru nijesu promakla crnogorskim zapadnim partnerima. Specijalni tim NOS-a (Nato office of Security) došao je 24. februara 2021. godine u Podgoricu sa namjerom da se uvjeri da li crnogorski bezbjednosni sektor poštuje striktne protokole zaštite tajnih podataka i da li je bilo narušavanja procedure u izdavanju dozvola za pristup tajnim podacima koje bi trebalo da kontroliše Direkcija za zaštitu tajnih podataka.

Tokom trodnevne ,,radne posjete“ stručnjaci NATO-a bili su u Ministarstvu odbrane, razgovarali sa ministarkom Oliverom Injac, v. d. direktorom OBD-a Aleksandrom Šaranovićem, ali i sa potpredsjednikom Vlade i koordinatorom svih službi bezbjednosti Dritanom Abazovićem.

Nema zvaničnih objava da li je potpredsjednik Vlade morao ekspertima NOS-a da razjasni detalje afere „lažni diplomata“ i vlastite veze sa Stevanom Simijanovićem, čovjekom koji je uspio da se infiltrira u poslove pregovora o nabavci američke municije – bez prethodne saglasnosti ili provjere Ministarstva odbrane i partnera iz NATO. Za bezbjednosni sektor u Crnoj Gori je teška kompromitacija činjenica da je Simijanović, očito pripadnik najmanje jedne službe države koja je protivnik NATO, bio nezvanični „američki savjetnik“ u nabavci vojne opreme.

Pobjeda pisala još 13. marta 2021. godine da je ključni razlog za smjenu Aleksandra Šaranovića bio ,,što je prvi čovjek Obavještajno-bezbjednosnog direktorata potpisao negativnu bezbjednosnu procjenu za određeni transport oružja preko Crne Gore“. Ova informacija tek sada, dvije i po godine kasnije, dobija epilog i kroz krivičnu prijavu protiv Milatovića, nekadašnjeg ministra u ,,apostolskoj“ Vladi Zdravka Krivokapića jasno pokazuje zašto je iskusni „bezbjednjak“ bio odmah uklonjen sa pozicije i kome je bio smetnja